ပထမကမာၻဟုေခၚေသာ
ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ တတိယကမာၻဟုေခၚေသာ
ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စစ္ဖက္အျပဳအမူႏွင့္ေလာကအျမင္တို႔တူညီျခင္း
မရွိၾကေပ။ အထူးသျဖင့္ ႏုိင္ငံေရးအေပၚ ႐ႈျမင္ပံု ကြာျခားမႈကို
ရွင္းျပႏိုင္ရန္အတြက္ ကမၻာႏွစ္ခုတြင္ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စစ္ေရးေခတ္မီရန္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ပံုျခားနားမႈကို သေဘာေပါက္ရန္ လိုသည္။ ဥေရာပႏိုင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ား ႏွင့္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု တို႔တြင္ ႏိုင္ငံေရး ေခတ္မီမႈက ေရွ႕ကသြားၿပီးမွ ေခတ္မီၿပီး မိမိအလုပ္ကို မိမိလုပ္ေသာ တပ္မေတာ္က ေနာက္က လိုက္သည္။ အေျခတက်ရွိၿပီး ႏိုင္ငံေရး စနစ္ဟူေသာ မူေဘာင္အေရြ႕မွ၊ စစ္ဖက္ဆိုင္ရာ ဖြံ႕ၿဖိဳး တိုးတက္မႈမ်ား ေပၚေပါက္သည္။
သို႔ေသာ္ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ထိုကဲ့သို႔ မဟုတ္ေပ။ အထူးသျဖင့္ အေရွ႕အာဖရိကႏွင့္ လက္တင္အေမရိကတို႔တြင္ေခတ္မီတိုးတက္ရန္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားကို စစ္ဖက္က ဦးေဆာင္ရသည္။ သာဓကမ်ားစြာရွိသည္။ ထိုႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရးကို အေနာက္ႏိုင္ငံ၊ အထူးသျဖင့္
အေနာက္တိုင္းနယ္ခ်ဲ႕ဝါဒက လႊမ္းမိုးမႈရွိ၍ နယ္ခ်ဲ႕ဝါဒကို ထိုးေဖာက္မႈႏွင့္ လႊမ္းမိုးမႈကို ဆန္႔က်င္ရန္အတြက္ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ားသည္ ေခတ္အမီဆံုး၊ အထိေရာက္ ဆံုးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ျဖစ္လာၾကသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္၄င္းတို႔သည္ ေခတ္မီတိုးတက္ေရး၊ အမ်ဳိးသားေရးႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးတို႔အတြက္ အေတာင့္တင္းဆံုး အင္အားစုမ်ားျဖစ္လာၾကသည္။
ထိုအေျခအေနမ်ဳိးတြင္ သဘာဝက်စြာ စစ္ဖက္သည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ ဦးေဆာင္လမ္းျပျဖစ္ကာ အျခားအုပ္စုမ်ားထက္ တစ္ပန္းသာေနတတ္ေၾကာင္း၊ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိရသည္။ စစ္ဘက္သာပို၍ စုစုစည္းစည္း စနစ္တက် စည္းကမ္းတက်ရွိ႐ံု မွ်သာမက အမ်ဳိးသားေရးႏွင့္ တစ္တန္းတည္းလိုလို ျဖစ္လာၾကသည္။ လူမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ ဘာသာစကားႏွင့္ ေဒသကို အေျခခံကာ အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာအဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္မဟုတ္ေပ။
ဤကြဲျပားျခားနားခ်က္ကိုသိရွိမွသာလွ်င္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္မတူေသာ တတိယကမာၻ၏ ႏိုင္ငံေရးတြင္ စစ္ဘက္၏အေရးပါမႈကို နားလည္ႏိုင္မည္။
(၁၉၅ဝ)ျပည့္လြန္ႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းမွစ၍ ၁၉၈ဝျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္းတတိယကမၻာႏိုင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္စစ္ဘက္က တိုက္႐ိုက္အုပ္စိုးသည္။ အခ်ဳိ႕ ႏိုင္ငံမ်ား၌ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ မူဝါဒခ်မွတ္ရာတို႔တြင္ စစ္ဘက္က ၾသဇာႀကီးမားသည္။ ပညာရွင္ ေရာဘတ္ကလပ္ Robert Clarn က တတိယကမၻာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စစ္ဘက္၏ အခန္းက႑နဲ႔ပတ္သက္ေသာ သုေတသနမ်ားကို ျပန္လည္သံုးသပ္ကာ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ စစ္ဘက္၏ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ရျခင္းအတြက္အေၾကာင္းျပေသာအခ်က္မ်ားကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
(၁)အစိုးရ သုိ႔မဟုတ္ အာဏာရႏိုင္ငံေရးပါတီ၏ ဂုဏ္သိကၡာ၊ လ်င္ျမန္စြာက်ဆင္းေနျခင္း။
(၂)ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားအၾကား စိတ္ဝမ္းကြဲမႈမ်ား ေပၚေပါက္ကာ အရပ္ဘက္ အစိုးရ၏ ထိထိေရာက္ေရာက္ ဆက္လက္အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္းကို စစ္ဖက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက သံသယျဖစ္လာၾကျခင္း။
(၃)စစ္ဘက္ကအာဏာသိမ္းခဲ့လွ်င္ ကမၻာ့အင္အားႀကီးႏုိင္ငံ မ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း၊ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မည့္ အလားအလာနည္းျခင္း။
(၄)အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား၌ စစ္ဘက္မွ အာဏာသိမ္းမႈမ်ားျပဳလုပ္ေနၾကရာမွ ကူးစက္ျပန္႔ပြားျခင္း။
(၅) လူနည္းစုအုပ္စုမ်ားက အုပ္စိုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၌ ျပည္တြင္းတြင္ လူမႈေရး ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားေနျခင္း။
(၆)စီးပြားေရးအၾကပ္အတည္း မ်ားေၾကာင့္ ၿခိဳးၿခံေခြၽတာေရး အစီအစဥ္မ်ားျဖစ္ေပၚကာ ၿမိဳ႕ျပေဒသမ်ားကိုထိခိုက္ျခင္း။
(၇)အစိုးရႏွင့္ ပါတီေခါင္း ေဆာင္မ်ားအၾကား အက်င့္ပ်က္မႈႏွင့္ စြမ္းရည္ညံ့ဖ်င္းမႈတို႔ေပၚ ေပါက္ေနၿပီ၊ ႏိုင္ငံကိုျပည္ပအုပ္စုမ်ားသို႔ေရာင္းစားေတာ့မည့္ဆဲဆဲျဖစ္ေနျခင္း။
(၈)ဆင္းရဲသားမ်ား ေအာက္ေျခမွ ထိပ္ဆံုးသို႔ တက္လွမ္းႏိုင္ရန္အတြက္
စစ္တပ္သို႔ ဝင္ေရာက္ျခင္းသည္သာတစ္ခု တည္းေသာ နည္းလမ္းျဖစ္ေနျခင္း။
(၉)ေရွး႐ိုးအစဥ္အလာ၊ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံအျဖစ္မွ ေခတ္မီဖြံ႕ၿဖိဳးေသာႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ သႏၷိ႒ာန္ႏွင့္ စည္း ကမ္းရွိသည့္ တစ္ခုတည္းေသာ လူတန္းစားျဖစ္ေၾကာင္း စစ္ဘက္တြင္ ယံုၾကည္မႈတိုးပြားေနျခင္း။
(၁ဝ)ႏိုင္ငံျခား အစုိးရမ်ား၏ စစ္စခန္းခ်ျခင္းအပါအဝင္ ႏုိင္ငံၾကား ၾသဇာလႊမ္းမိုးျခင္း၊ ႏိုင္ငံျခားတြင္ စစ္တိုက္ရာမွ အေတြ႕အႀကံဳရလာျခင္း သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံျခားတြင္ စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈရျခင္း သို႔မဟုတ္
စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ားကို ႏိုင္ငံျခားအကူအညီအျဖစ္ ရရွိျခင္း။
(၁၁)တျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ စစ္တိုက္ရာတြင္ စစ္႐ံႈးျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ စစ္ဘက္က အရပ္သား အစိုးရသည္ စစ္ေျပၿငိမ္းေရးစာ ခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုသည့္အခါ အေလ်ာ့ေပးလိုက္ေလ်ာကာ သစၥာေဖာက္သည္ကို စစ္ သို႔မဟုတ္ ေနာက္ေန႔တြင္ စစ္ကိုစီမံခန္႔ခြဲမႈ ညံ့ဖ်င္း သည္ဟု ယံုၾကည္ျခင္းတုိ႔ျဖစ္သည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ မည္သည့္ေနရာ၌မဆိုစစ္ဘက္သည္ ေအာက္ပါအေျခအေနမ်ား၏အမ်ဳိးသားႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ပိုမိုပတ္သက္လို႔ စိတ္မ်ားကိုျဖစ္ေပၚေစသည္။
(၁) အကယ္၍ ႏိုင္ငံအတြင္းရွိ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ား၏ တည္ရွိမႈကို ၿခိမ္းေျခာက္ေသာ အင္အားေကာင္းသည့္ အုပ္စုမ်ား ရွိေနလွ်င္ မိမိကိုယ္မိမိကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္
လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ားက အာဏာသိမ္းေစရန္ ဖိအားေပး လိုက္သလိုျဖစ္ျခင္း။
(၂) လက္ရွိႏုိင္ငံေရး ပံုသဏၭာန္တြင္ မိမိတို႔ႏွင့္ ထိုက္ တန္သည္ဟု စစ္ဘက္အရာရွိမ်ား ယူဆေသာ အာဏာရရွိရန္အတြက္ စစ္ဖက္က ႏိုင္ငံေရးတြင္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း။
(၃)စစ္ဘက္၏ စီးပြားေရး အက်ဳိးစီးပြားသည္ အေရးပါၿပီး ထိုအခြင့္အလမ္းမ်ား ဆံုး႐ံႈးမည့္ အရိပ္အေယာင္ျဖစ္ေပၚေနျခင္း။
ပညာရွင္ Tautin Abdulla ''ႏိုင္ငံေရးတြင္ ဝင္ေရာက္ စြက္ဖက္ရန္ အလားအလာသည္ စစ္ဘက္၌သာရွိေနသည္မဟုတ္ စစ္ဖက္ျပင္ပမွ ႏိုင္ငံေရးအေျခ အေနမ်ားကလည္း အဆံုးအျဖတ္ေပးသည္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္တြင္ ႏိုင္ငံေရးခြၽတ္ၿခံဳက်ျခင္း။ ကိုယ္ က်င့္၊ ပ်က္ျပားျခင္းတို႔သည္ စီးပြားေရးအၾကပ္အတည္းႏွင့္ ေပါင္းစပ္မိၿပီး စစ္ဘက္က တစ္စံု တစ္ရာလုပ္ေဆာင္ရန္ တြန္းအား ေပးလိုက္သည္ဟု ေရးသားခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေရး၌ စစ္ဘက္၏ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာအေၾကာင္းတရားမ်ားကို အလြယ္တကူရွင္းလင္းျပ၍မရေပ၊ မိမိ၏ ေနာက္ခံႏုိင္ငံေရး သမိုင္းေၾကာင္းကိုလိုက္ၾက၊ ႏိုင္ငံအသီး သီး၏ စစ္ဘက္၊ အရပ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးမ်ားသို႔ ေျပာင္းလဲျဖစ္ ေပၚၾကသည္။ အရပ္ဘက္အာဏာ ပိုင္မ်ားအေပၚစစ္ဖက္၏ ၾသဇာ လႊမ္းမိုးမႈအနည္းအမ်ားကို လိုက္၍
အမ်ဳိးမ်ဳိးခြဲျခားႏိုင္သည္။Morms Janowity က အရပ္ဘက္၊ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေလးမ်ဳိးခြဲျပသည္။
(၁) ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွ အာဏာရွင္ စနစ္
(၂) ပါတီတစ္ခု၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွ အာဏာရွင္စနစ္
(၃) အရပ္ဘက္၊ စစ္ဘက္၊ မဟာမိတ္ႏွင့္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈရွိေသာ ဒီမိုကေရစီ
(၄) စစ္ဘက္အုပ္စိုးမႈတို႔ျဖစ္သည္။
ရွင္းျပႏိုင္ရန္အတြက္ ကမၻာႏွစ္ခုတြင္ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စစ္ေရးေခတ္မီရန္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ပံုျခားနားမႈကို သေဘာေပါက္ရန္ လိုသည္။ ဥေရာပႏိုင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ား ႏွင့္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု တို႔တြင္ ႏိုင္ငံေရး ေခတ္မီမႈက ေရွ႕ကသြားၿပီးမွ ေခတ္မီၿပီး မိမိအလုပ္ကို မိမိလုပ္ေသာ တပ္မေတာ္က ေနာက္က လိုက္သည္။ အေျခတက်ရွိၿပီး ႏိုင္ငံေရး စနစ္ဟူေသာ မူေဘာင္အေရြ႕မွ၊ စစ္ဖက္ဆိုင္ရာ ဖြံ႕ၿဖိဳး တိုးတက္မႈမ်ား ေပၚေပါက္သည္။
သို႔ေသာ္ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ထိုကဲ့သို႔ မဟုတ္ေပ။ အထူးသျဖင့္ အေရွ႕အာဖရိကႏွင့္ လက္တင္အေမရိကတို႔တြင္ေခတ္မီတိုးတက္ရန္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားကို စစ္ဖက္က ဦးေဆာင္ရသည္။ သာဓကမ်ားစြာရွိသည္။ ထိုႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရးကို အေနာက္ႏိုင္ငံ၊ အထူးသျဖင့္
အေနာက္တိုင္းနယ္ခ်ဲ႕ဝါဒက လႊမ္းမိုးမႈရွိ၍ နယ္ခ်ဲ႕ဝါဒကို ထိုးေဖာက္မႈႏွင့္ လႊမ္းမိုးမႈကို ဆန္႔က်င္ရန္အတြက္ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ားသည္ ေခတ္အမီဆံုး၊ အထိေရာက္ ဆံုးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ျဖစ္လာၾကသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္၄င္းတို႔သည္ ေခတ္မီတိုးတက္ေရး၊ အမ်ဳိးသားေရးႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးတို႔အတြက္ အေတာင့္တင္းဆံုး အင္အားစုမ်ားျဖစ္လာၾကသည္။
ထိုအေျခအေနမ်ဳိးတြင္ သဘာဝက်စြာ စစ္ဖက္သည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ ဦးေဆာင္လမ္းျပျဖစ္ကာ အျခားအုပ္စုမ်ားထက္ တစ္ပန္းသာေနတတ္ေၾကာင္း၊ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိရသည္။ စစ္ဘက္သာပို၍ စုစုစည္းစည္း စနစ္တက် စည္းကမ္းတက်ရွိ႐ံု မွ်သာမက အမ်ဳိးသားေရးႏွင့္ တစ္တန္းတည္းလိုလို ျဖစ္လာၾကသည္။ လူမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ ဘာသာစကားႏွင့္ ေဒသကို အေျခခံကာ အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာအဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္မဟုတ္ေပ။
ဤကြဲျပားျခားနားခ်က္ကိုသိရွိမွသာလွ်င္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္မတူေသာ တတိယကမာၻ၏ ႏိုင္ငံေရးတြင္ စစ္ဘက္၏အေရးပါမႈကို နားလည္ႏိုင္မည္။
(၁၉၅ဝ)ျပည့္လြန္ႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းမွစ၍ ၁၉၈ဝျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္းတတိယကမၻာႏိုင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္စစ္ဘက္က တိုက္႐ိုက္အုပ္စိုးသည္။ အခ်ဳိ႕ ႏိုင္ငံမ်ား၌ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ မူဝါဒခ်မွတ္ရာတို႔တြင္ စစ္ဘက္က ၾသဇာႀကီးမားသည္။ ပညာရွင္ ေရာဘတ္ကလပ္ Robert Clarn က တတိယကမၻာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စစ္ဘက္၏ အခန္းက႑နဲ႔ပတ္သက္ေသာ သုေတသနမ်ားကို ျပန္လည္သံုးသပ္ကာ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ စစ္ဘက္၏ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ရျခင္းအတြက္အေၾကာင္းျပေသာအခ်က္မ်ားကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
(၁)အစိုးရ သုိ႔မဟုတ္ အာဏာရႏိုင္ငံေရးပါတီ၏ ဂုဏ္သိကၡာ၊ လ်င္ျမန္စြာက်ဆင္းေနျခင္း။
(၂)ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားအၾကား စိတ္ဝမ္းကြဲမႈမ်ား ေပၚေပါက္ကာ အရပ္ဘက္ အစိုးရ၏ ထိထိေရာက္ေရာက္ ဆက္လက္အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္းကို စစ္ဖက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက သံသယျဖစ္လာၾကျခင္း။
(၃)စစ္ဘက္ကအာဏာသိမ္းခဲ့လွ်င္ ကမၻာ့အင္အားႀကီးႏုိင္ငံ မ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း၊ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မည့္ အလားအလာနည္းျခင္း။
(၄)အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား၌ စစ္ဘက္မွ အာဏာသိမ္းမႈမ်ားျပဳလုပ္ေနၾကရာမွ ကူးစက္ျပန္႔ပြားျခင္း။
(၅) လူနည္းစုအုပ္စုမ်ားက အုပ္စိုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၌ ျပည္တြင္းတြင္ လူမႈေရး ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားေနျခင္း။
(၆)စီးပြားေရးအၾကပ္အတည္း မ်ားေၾကာင့္ ၿခိဳးၿခံေခြၽတာေရး အစီအစဥ္မ်ားျဖစ္ေပၚကာ ၿမိဳ႕ျပေဒသမ်ားကိုထိခိုက္ျခင္း။
(၇)အစိုးရႏွင့္ ပါတီေခါင္း ေဆာင္မ်ားအၾကား အက်င့္ပ်က္မႈႏွင့္ စြမ္းရည္ညံ့ဖ်င္းမႈတို႔ေပၚ ေပါက္ေနၿပီ၊ ႏိုင္ငံကိုျပည္ပအုပ္စုမ်ားသို႔ေရာင္းစားေတာ့မည့္ဆဲဆဲျဖစ္ေနျခင္း။
(၈)ဆင္းရဲသားမ်ား ေအာက္ေျခမွ ထိပ္ဆံုးသို႔ တက္လွမ္းႏိုင္ရန္အတြက္
စစ္တပ္သို႔ ဝင္ေရာက္ျခင္းသည္သာတစ္ခု တည္းေသာ နည္းလမ္းျဖစ္ေနျခင္း။
(၉)ေရွး႐ိုးအစဥ္အလာ၊ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံအျဖစ္မွ ေခတ္မီဖြံ႕ၿဖိဳးေသာႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ သႏၷိ႒ာန္ႏွင့္ စည္း ကမ္းရွိသည့္ တစ္ခုတည္းေသာ လူတန္းစားျဖစ္ေၾကာင္း စစ္ဘက္တြင္ ယံုၾကည္မႈတိုးပြားေနျခင္း။
(၁ဝ)ႏိုင္ငံျခား အစုိးရမ်ား၏ စစ္စခန္းခ်ျခင္းအပါအဝင္ ႏုိင္ငံၾကား ၾသဇာလႊမ္းမိုးျခင္း၊ ႏိုင္ငံျခားတြင္ စစ္တိုက္ရာမွ အေတြ႕အႀကံဳရလာျခင္း သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံျခားတြင္ စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈရျခင္း သို႔မဟုတ္
စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ားကို ႏိုင္ငံျခားအကူအညီအျဖစ္ ရရွိျခင္း။
(၁၁)တျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ စစ္တိုက္ရာတြင္ စစ္႐ံႈးျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ စစ္ဘက္က အရပ္သား အစိုးရသည္ စစ္ေျပၿငိမ္းေရးစာ ခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုသည့္အခါ အေလ်ာ့ေပးလိုက္ေလ်ာကာ သစၥာေဖာက္သည္ကို စစ္ သို႔မဟုတ္ ေနာက္ေန႔တြင္ စစ္ကိုစီမံခန္႔ခြဲမႈ ညံ့ဖ်င္း သည္ဟု ယံုၾကည္ျခင္းတုိ႔ျဖစ္သည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ မည္သည့္ေနရာ၌မဆိုစစ္ဘက္သည္ ေအာက္ပါအေျခအေနမ်ား၏အမ်ဳိးသားႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ပိုမိုပတ္သက္လို႔ စိတ္မ်ားကိုျဖစ္ေပၚေစသည္။
(၁) အကယ္၍ ႏိုင္ငံအတြင္းရွိ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ား၏ တည္ရွိမႈကို ၿခိမ္းေျခာက္ေသာ အင္အားေကာင္းသည့္ အုပ္စုမ်ား ရွိေနလွ်င္ မိမိကိုယ္မိမိကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္
လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ားက အာဏာသိမ္းေစရန္ ဖိအားေပး လိုက္သလိုျဖစ္ျခင္း။
(၂) လက္ရွိႏုိင္ငံေရး ပံုသဏၭာန္တြင္ မိမိတို႔ႏွင့္ ထိုက္ တန္သည္ဟု စစ္ဘက္အရာရွိမ်ား ယူဆေသာ အာဏာရရွိရန္အတြက္ စစ္ဖက္က ႏိုင္ငံေရးတြင္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း။
(၃)စစ္ဘက္၏ စီးပြားေရး အက်ဳိးစီးပြားသည္ အေရးပါၿပီး ထိုအခြင့္အလမ္းမ်ား ဆံုး႐ံႈးမည့္ အရိပ္အေယာင္ျဖစ္ေပၚေနျခင္း။
ပညာရွင္ Tautin Abdulla ''ႏိုင္ငံေရးတြင္ ဝင္ေရာက္ စြက္ဖက္ရန္ အလားအလာသည္ စစ္ဘက္၌သာရွိေနသည္မဟုတ္ စစ္ဖက္ျပင္ပမွ ႏိုင္ငံေရးအေျခ အေနမ်ားကလည္း အဆံုးအျဖတ္ေပးသည္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္တြင္ ႏိုင္ငံေရးခြၽတ္ၿခံဳက်ျခင္း။ ကိုယ္ က်င့္၊ ပ်က္ျပားျခင္းတို႔သည္ စီးပြားေရးအၾကပ္အတည္းႏွင့္ ေပါင္းစပ္မိၿပီး စစ္ဘက္က တစ္စံု တစ္ရာလုပ္ေဆာင္ရန္ တြန္းအား ေပးလိုက္သည္ဟု ေရးသားခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေရး၌ စစ္ဘက္၏ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာအေၾကာင္းတရားမ်ားကို အလြယ္တကူရွင္းလင္းျပ၍မရေပ၊ မိမိ၏ ေနာက္ခံႏုိင္ငံေရး သမိုင္းေၾကာင္းကိုလိုက္ၾက၊ ႏိုင္ငံအသီး သီး၏ စစ္ဘက္၊ အရပ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးမ်ားသို႔ ေျပာင္းလဲျဖစ္ ေပၚၾကသည္။ အရပ္ဘက္အာဏာ ပိုင္မ်ားအေပၚစစ္ဖက္၏ ၾသဇာ လႊမ္းမိုးမႈအနည္းအမ်ားကို လိုက္၍
အမ်ဳိးမ်ဳိးခြဲျခားႏိုင္သည္။Morms Janowity က အရပ္ဘက္၊ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေလးမ်ဳိးခြဲျပသည္။
(၁) ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွ အာဏာရွင္ စနစ္
(၂) ပါတီတစ္ခု၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွ အာဏာရွင္စနစ္
(၃) အရပ္ဘက္၊ စစ္ဘက္၊ မဟာမိတ္ႏွင့္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈရွိေသာ ဒီမိုကေရစီ
(၄) စစ္ဘက္အုပ္စိုးမႈတို႔ျဖစ္သည္။
ေမာင္ရန္ေအး
ေခတ္လူငယ္မွ ကူးယူေဖာ္ျပသည္
0 comments:
Post a Comment